xv. Yüzyıl Osmanlı Nakkaşı.
Nakkaş Ali olarak da bilinen Ali b. İlyâs, Osmanlı şair ve yazarlarının önde gelen isimlerinden Lâmiî Çelebi'nin dedesidir.
Bursa'da doğdu. Ankara Savaşı'ndan sonra Timur'la birlikte Semerkant'a gitti (1402). Orada nakkaşlığın inceliklerini öğrenerek sanatında ilerledi. O bölgedeki çeşitli eserleri inceleyip bilgisini arttırdıktan sonra Bursa'ya döndü.
Buradaki çalışmalarıyla kısa zamanda tanındı. Bu sebeple mimar İvaz Paşa Çelebi Mehmed adına Bursa'da yaptığı Yeşilcami ve Yeşiltürbe'nin kalem işleriyle çinilerini, taş ve ahşap satıhlar üzerindeki nakışlarını ona yaptırdı. Osmanlı tezyinatında klasik üsluba geçişe kadar sanatkârın tezyinat programı kullanıldı. Hünkâr mahfilinin merkez kubbesine bakan Bursa kemeriyle baklava dilimli kuşak arasında yer alan iki satırlık Arapça çini kitâbeden, kalem işlerinin 827 Ramazanı sonlarında (Ağustos 1424) tamamlandığı ve nakkaşın Ali b. İlyâs Ali olduğu öğrenilmektedir.
Nakkaş Ali Bursa'da Kaleiçi semtinde bir mescid yaptırmış ve vefatında bu mescidin kıble tarafındaki haziresine gömülmüştür. 1854'te meydana gelen büyük depremde yıkıldıktan sonra basit bir biçimde ve kiremit örtülü olarak yeniden inşa edildiği bilinen bu mescid günümüze, beden duvarlarının yarısına kadar olan kısmı yıkılmış, hazîresi ise kısmen sağlam bir vaziyette gelebiImiştir.
1940 yılında Halim Baki Kunter'in temizleterek tanzim ettirdiği hazirede Nakkaş Ali'nin mezar taşına ait olması mümkün bir parça bulunmuş, kabri ise daha önce açılan yol sebebiyle muhtemelen tahribata uğradığı için belirlenememiştir.
Ancak ortaya çıkarılan kabirler arasında aynı aileden altı kişinin mezarları tesbit edilmiştir. Bunlar arasında, II. Bayezid'in defterdarlarından olan ve 907'de (1501) vefat eden Nakkaş Ali'nin oğlu Osman Çelebi ile onun oğlu şair Lâmiî Çelebi' nin 938 (1531) tarihli mezar taşları da bulunmaktadır. Halim Baki Kunter hazîreyi tanzim ettirdikten başka mevcut taşların fotoğraflarıyla birlikte okunuşları ve tercümelerini de yayımlamış, ayrıca mescidin tamir ettirilerek ibadete açılması gerektiğini belirtmiştir.
Satı caddesi ile Bedizci sokağı kavşağında bulunan ve Bursa'nın en eski eserleri arasında yer alan mescid bugün tamamen yıkılmış halde olup hazîresi ise duvarla çevrilerek korumaya alınmıştır. (2014 yapı nihayet yeniden ihya edilmiştir).
BİBLİYOGRAFYA:
A. Gabriel. Une capilale .lurque: Brousse,Paris 1958. I, 93: Ayverdi. Osmanlı (Mi'mârîsi II, s. 94, 327; Kâzım Baykal. Bursa ve Anıtları İstanbul 1982, s. 138·141; Türkiye 'de Vakıf Abideler ve Eski Eser/er, Ankara 1983, 111,138·139, 218, 227; Oktay Aslanapa. Türk Sanatı. İstanbul 1984, s. 230; Franz Taeschner, "Ali b. İlyâs Ali", AI. V 119381. Suppl. : I. Preli'minary Materials for a Dictionary of Islamic Artists, s. VII·V111; Halim Baki Kunter. "Kitâbelerirniz", VD, 11 ( 19421. s. 44 ı ·442.
Müellif: Ali Alparslan
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1989 yılında İstanbul'da basılan 2. cildinde, 400 numaralı sayfada yer almıştır.